اسپلیت تی معمولاً یکی از اجای ثابت در عملیات
های انشعاب گیری خطوط لوله بشمار می رود. در خصوص انشعاب گیری به روش گرم یا هات
تپ نیز این اتصال مورد کاربردی بسیار گسترده ای دارد و اغلب عملیات های هات تپ روی
این اتصال انجام می گیرند.
اسپلیت
تی از رایج‌ترین اتصالات خطوط لوله بشمار می‌رود که معمولاً زمانی استفاده می‌شود
که در صددیم روی خطوط لوله موجود و فعال انشعاب‌های جدید ایجاد کنیم. از سوی دیگر
ممکن است پیش از بهره‌برداری و حین انجام عملیات پایپینگ نیاز به ایجاد سه راهی ها
روی خطوط لوله باشیم. در این شرایط نیز استفاده از اسپلیت تی رایج محسوب می‌شود.
اتصال اسپلیت تی در کنار اتصالات دیگر نظیر سدل نیپل، رایج ترین فیتینگ ها برای
ایجاد انشعاب روی خطوط لوله بشمار می روند. این اتصالات می توانند در مرجله پایپینگ
روی خطوط نصب شوند، یعنی در مرحله ساخت مجتمع طراحی ها و پیش بینی های لازم در
خصوص استفاده از این اتصالات صورت گرفته شده باشد، اما از اتصالی نظیر اسپلیت تی و سدل نیپل اغلب در زمانی
استفاده می شود که پایپینگ صورت گرفته است و چه بسا خطوط لوله و مجتمع نیز به بهره
برداری رسیده اند. حال و در مرحله بهره برداری می خواهیم روی خطوط لوله انشعاب های
جدید ایجاد کنیم. در این شرایط اسپلیت تی حکم یکی از اتصالات انشعاب پرکاربرد را
خواهد داشت. بدون شک نصب اسپلیت تی در مراحل پیش از بهره برداری فرایندی بمراتب
ساده تر خواهد بود چرا که مجموعه فاقد هر گونه سیال و خطرات جانبی از سوی آن می
باشد، اما در شرایطی که خط لوله به مرحله بهره برداری رسیده است بدیهی است که
فرایند نصب مشکلات خاص خود را خواهد داشت.
این
اتصال معمولاً از روش جوشکاری روی لوله نصب خواهد شد و از این رو هنگام جوشکاری
اسپلیت تی روی لوله با خطراتی نظیر اشتعال مواجه خواهیم بود. در این شرایط در نظر
گرفتن تدابیر ویژه برای رفع خطرات احتمالی ناشی از بروز این گونه حوادث از الزامات
است. استاندارد مرجع بین المللی API 2201 که مربوط به ایمنی کار هات تپ
می باشد نیز به این نکته اذعان نموده است و صفحاتی زیاد از این استاندارد صرف
تشریح نکات ایمنی در خصوص عملیات جوشکاری اسپلیت تی یا سایر فیتینگ ها روی لوله
بمنظور انجام عملیات هات تپ شده است.
در
واقع یکی از پرکاربردترین حوزه‌های استفاده از این این اتصال سه‌شاخه حین انجام عملیات هات تپ است. برای انجام عملیات انشعاب گرم هات تپنیازمند ایجاد یک خط انشعابی
جدید روی خطوط لوله موجود هستیم. در این شرایط بسته به سایز لوله اصلی، سایز
انشعابی که می‌خواهیم ایجاد کنیم، و نیز مشخصات فنی لوله و سیال نظیر دما و فشار
سیال از انواع اتصالات می‌توان بهره برد. سدل نیپل و ولدولت از جمله اتصالات
کاربردی در این زمینه محسوب می‌شوند، اما باید اشاره کرد تنها زمانی می‌توان از
این اتصالات در عملیات هات تپ استفاده کرد که سایز انشعاب و فشار خط پایین باشد. در غیر
این صورت بهترین اتصال برای هات تپ زنی خط لوله اسپلیت تی می باشد. اتصال split tee پوششی تمام و کمال دور جداره لوله
ایجاد می کند و به این ترتیب ضریب استحکام محل اتصال را تقویت می کند. در این
اتصال دو تکه، دو جانب اتصال از دو طرف به لوله بسته می شوند و با فیت کردن شان در
راستا و در کنار همدیگر، جوشکاری و نصب آن ها روی لوله به انجام می رسد. پس از فیت
شدن و تراز شدن دو پد اصلی اسپلیت تی جوشکاری آن روی لوله انجام گرفته و با اتمام
فرایند جوشکاری و انجام تست های مرتبط جهت کسب اطمینان از صحت فرایند جوش، سایر
اتصالات روی آن نصب شده و در نهایت عملیات هات تپ روی اتصالات و لوله انجام خواهد
گرفت.
فرایند
طراحی، ساخت و نصب اسپلیت تی روی خطوط لوله پیچیدگی های فنی خاص خود را دارد و جز به وساطت
مجموعه ای آشنا و دارای دانش فنی کافی امکان پذیر نیست. فرایند طراحی اسپلیت تی باید متناسب با مشخصات فنی لوله باشد. به علاوه در صورتی که split tee قرار است برای انجام عملیات هات تپ
به کار رود باید توجه داشت که این اتصال برای انجام عملیات هات تپ ساخته می شود و
از این رو باید به گونه ای طراحی شود که فشار ناشی از عملیات هات تپ و نیز فشار لوله و سیال پس از انجام هات تپ و انشعاب جدید را تحمل کند.
چنان که می دانیم خود عملیات انشعاب گرم هات تپ نیز فشاری بر ناحیه انشعاب و
اتصالات آن وارد می کند که split tee ساخته شده باید ضریب مقاومت
کافی در برابر این فشار را داشه باشد.
فرایند
ساخت اسپلیت تی نیز باید مطابق با دستورالعمل هایی انجام شود که در فاز
طراحی تدوین شده اند. جوشکاری دقیق قطعات این اتصال جزو الزامات کار می باشد. در
صورت ایراد در فرایند ساخت بدون شک با مشکلاتی نظیر نشتی و سوراخ شدگی اتصال مواجه
خواهیم بود که طبیعتاً صحت فرایند هات تپ را مخدوش خواهد کرد. در این مرحله روی جوشکاری فلنج روی سایر قطعات اسپلیت تی باید بسیار دقیق و حساس عمل
کرد. این قطعه محل اتصال انشعاب جدید با لوله خواهد بود و همچنین حین عملیات هات تپ فشار بالایی را متحمل خواهد شد. از این رو در خصوص جوشکاری
فلنج روی split tee باید بسیار ویژه عمل کرد.
تراز کردن موقعیت فلنج از نقطه نظر زاویه قرارگیری، راستا و امتداد آن و همچنین
نوع جوشکاری آن نکات قابل توجه در این مرحله هستند. باید موقعیت قرارگیری فلنج به
گونه ای باشد که کاتر دستگاه هات تپ ضمن پییشروی درون فضای
split tee به
فلنج یا دیواره داخلی نیپل اتصال گیر نکند. بنابراین باید کاملاً تراز و همگن با مجموعه
اتصال نصب و جوشکاری شود.
فرایند
نصب split tee روی لوله نیز اهمیتی کمتر از
مراحل پیشین ندارد. حتی در صورت صحت گام‌های پیشین، در صورتی که این مرحله به نحو
صحیح انجام نشود کل فرایند به چالش کشیده خواهد شد. لازم به ذکر است بر حسب مشخصات
فنی لوله و سیال می‌توان از انواع اتصالات اسپلیت تی بهره برد. برای مثال در مواقعی که به دلیل جنس لوله و ویژگی های
سیال امکان جوشکاری اسپلیت تی روی لوله وجود ندارد، می‌توان از اتصال‌هایی نظیر اسپلیت تی مکانیکی استفاده کرد. برای نصب اسپلیت تی مکانیکی روی لوله نیازی به جوشکاری نیست، چرا که این اتصال از طریق
پیچ و مهره کردن روی لوله نصب خواهد شد. فرایند طراحی، ساخت و نصب اسپلیت تی مکانیکی روی لوله حساسیت‌ها و دشواری‌های بیشتری نسبت به اسپلیت تی جوشی دار د و از این رو تیم مهندسی و عملیاتی، باید مهارت و
دانشی بسیار بالا داشته باشد. البته ساختار و شاکله این اتصال، و کارکرد آن کاملاً
مشابه نوع جوشی این اتصال می باشد، اما در فرایند ساخت این اتصال تفاوت هایی وجود
خواهد داشت. استفاده از اورینگ و نیز در نظر گرفتن طول بالاتر برای پدهای اسپلیت
تی از جمله نکات برجسته ای هستند که split tee مکانیکی را از جوشی متمایز می
گردانند. در هر صورت تشخیص این که کدام نوع اتصال برای انجام عملیات هات تپ مناسب
است با رجوع صرف به دستورالعمل های مربوطه امکان پذیر نیست. تیم مهندسی و اجرایی
عملیات هات تپ باید دانش و تجربه کافی در مورد تضخیص نوع اتصال مورد استفاده که
مناسب برای انجام هات تپ است را داشته باشد و بر اساس آن برای انتخاب نوع اتصالات
تصمیمات لازم را اتخاذ کند.
شرکت
پیشگام صنعت ابزار از دیرباز طراح و سازنده
split tee جوشی
و مکانیکی بوده است و بارها از این اتصال برای انجام عملیاتهای هات تپ استفاده
کرده است. از این رو محصولات ساخته شده اسپلیت تی شرکت پیشگام صنعت ابزار بارها امتحان خود در سخت‌ترین شرایط و روی خطوط لوله مختلف
پس داده‌اند. آخرین عملیات طراحی و ساخت اسپلیت تی مکانیکی شرکت پیشگام صنعت ابزار به سفارش مجتمع پتروشیمی مبین مربوط
می‌باشد. در این فرایند یک عدد اسپلیت تی مکانیکی 3 اینچ برای خط لوله 3 اینچی حاوی سیال با کلاس فشار 150
طراحی و ساخته شد و با موفقیت مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گرفت. در این پروژه
با وجودی که خط لوله حاوی سیال پرفشار بود اتصال اسپلیت تی ساخته شده به نحو احسن
در فرایند عمل کرده و اکنون با گذر زمان عملکرد خود را با همان کیفیت سابق ادامه
داده است. چنان که می دانیم عملیات انشعاب گیری روی خطوط لوله ای که حاوی سیال
پرفشار هستند حساسیت های ویژه ای را می طلبد و چه بسا بسیاری از مجریان هات تپ در
این شرایط ریسک نکرده و از انجام عملیات سر باز می زنند، اما شرکت پیشگام صنعت
ابزار با طراحی و ساخت یک اسپلیت تی مکانیکی مناسب با سایز و فشار بالای عملیات
توانست هات تپ گیری را با موفقیت به انجام رسانده و خط انشعابی جدید را با صحت
کامل به کارفرمای محترم تحویل دهد.
