هات تپ روی خطوط فاقد سیال ممکن است؟

هات تپ معمولاً روی خطوط لوله و مخازنی انجام می‌شود که دارای جریان سیال می‌باشند. اصولاً مزیت هات تپ نسبت به سایر روش‌های انشعاب‌گیری در همین نکته است که صاحبان صنایع بدون نیاز به قطع جریان سیال و متوقف کردن خط می‌توانند فرایند انشعاب‌گیری از لوله را به انجام برسانند. نکته حائز اهمیت این که حتی وجود سیال درون لوله برای انجام عملیات هات تپ یک مزیت به حساب می‌آید. فرایند هات تپ دارای دو مرحله می‌باشد که روند اجرایی شان روی لوله حرارت ایجاد می‌کند و در صورتی که در محدوده کار ماده شیمیایی یا سیال قابل اشتعال وجود داشته باشد، حرارت ایجاد شده بدون شک اشتعال بهمراه خواهد داشت. در صورتی که این پتانسیل کنترل نشود بدون شک خطراتی مزمن مجتمع صنعتی را تهدید خواهد کرد. از این رو طراحان و سازندگان فن آوری هات تپ پیاپشی نسبت به این مسئله حساسیت به خرج داده و در مرحله طراحی دستگاه، فرایند را به گونه ای برنامه ریزی کرده اند که کمترین تصادم را با محیط داشته و حتی از سیال شیمیایی و قابل اشتعال درون لوله بهره برداری نیز صورت گیرد.

این دو عملیات که قابلیت ایجاد احتراق دارند عبارت اند از جوشکاری اسپلیت تی روی لوله و نیز عملیات انشعاب گرم هات تپ که شامل سوراخکاری و برش لوله از طریق کاتر دستگاه هات تپ می‌باشد. در جوشکاری اسپلیت تی حرارت ایجاد شده از الکترودها می‌تواند به راحتی احتراق و آتش سوزی در محیط ایجاد کند. چراکه از هیچ طریقی نمی‌توان حین جوشکاری عملیات خنک کاری محل ایجاد حرارت را به انجام رساند. در عملیات هات تپ نیز کاتر دستگاه هات تپ ضمن پیشروی به جلو، فرایند برش  خط لوله اصلی را انجام می‌دهد. طبیعتاً ضمن درگیر شدن کاتر با لوله حرارتی ایجاد می‌شود که عدم کنترل آن می‌تواند باعث ایجاد احتراق و اشتعال شود. از آنجایی که حین برش هات تپ هیچ گونه دسترسی به محل برش وجود ندارد نیز نمی‌توان از طریق محلول‌هایی نظیر آب صابون و ... فرایند خنک کاری را به انجام رساند. در چنین شرایطی نیز حرارت ایجاد شده خطرناک خواهد بود.

در این قسم موارد، جریان سیال درون لوله خود نقش خنک‌کاری محل ایجاد حرارت را ایفا خواهد کرد. سیال حتی اگر خود قابلیت احتراق و اشتعال زایی داشته باشد نیز در این مورد بخاطر جریانی که در خط لوله دارد، محل ایجاد مانع تجمع حرارت نقاط انجام عملیات شده و با استفاده از جریان خود حرارت را رفع می‌کند. بنابراین چنان که اشاره شد با استفاده از فن آوری هات تپ تهدید ناشی از مواد شیمیایی درون لوله یا مخزن تبدیل به فرصتی می شود برای انجام انشعاب گیری به روش گرم.

حال در شرایطی که به هر دلیل محل انجام هات تپ فاقد سیال باشد انجام عملیات هات تپ مخاطراتی بهمراه خواهد داشت. این مخاطرات در موارد زیر بروز خواهند یاقت:

- در شرایطی که لوله از سیال قابل احتراق تخلیه شده باشد اما به دلیل رسوب و ماندن آثار شبمیایی سیال، امکان بروز اشتعال حین جوشکاری اسپلیت تی یا برش هات تپ وجود داشته باشد. این رسوبات اغلب ملموس و قابل رؤیت نیستند اما از طریق تست و بازرسی می توان به وجود آن ها در فضای درونی لوله پی برد.

- در شرایطی که سیال درون لوله وجود دارد اما فاقد جریان می‌باشد. یعنی به هر دلیل سیال درون خط وجود دارد اما خط غیر فعال است. در این شرایط سیال نه تنها نقش خنک کاری نخواهد داشت، بلکه به دلیل ماهیت قابل اشتعال خود می‌تواند منبع آتش‌سوزی و انفجار باشد. بسیاری از صاحبان و برنامه ریزان مجتمع های صنعتی به دلیل عدم شناتی که از ماهیت عملیات هات تپ دارند نسبت به این مسئله غافل بوده و متوجه این قضیه نیستند که سیال راکد منشأ خطر برای عملیات هات تپ است. از این رو مجری عملیات انشعاب گیری به روش گرم می بایست پیش از اخذ پرمیت نسبت به این مسئله با برنامه ریزان مجتمع توضیحات لازم را داده باشد.

- در شرایطی که سیال درون لوله به دلیل فشار و جریان پایین، فقط بخشی از لوله را پوشش داه است. به عبارتی زمانی که برای مثال نیمی از لوله حاوی سیال می باشد. در چنین شرایطی برای مثال اگر هات تپ به صورت عمودی و از بالا به پایین انجام می‌شود، محل جوشکاری و نیز سوراخکاری لوله توسط کاتر دستگاه هات تپ فاقد سیال می باشد و طبیعتاً خنک کاری محل ایجاد حرارت صورت نخواهد گرفت. از سوی دیگر جوش حرارت های ایجاد شده در معرض سیال قابل اشتعال قرار دارد، طبیعتاً بروز رویدادهای نظیر احتراق و انفجار غیر قابل پیش بینی نخواهد بود.   

- در شرایطی که سیال درون لوله وجود داشته و کل لوله را نیز پوشش می‌دهد، و از طرفی دارای جریان نیز می‌باشد، اما فشار جریان به میزانی پایین است که سیال توان خنک کاری نقاطی که حرارت در آنها ایجاد شده را ندارد. در این شرایط نیز انجام عملیات هات تپ خطرات خود را خواهد داشت.

البته باید توجه کرد فشار بیش از اندازه سیال نیز از سوی دیگر می تواند منشأ تخریب عملیات انشعاب گرم باشد. اگر قابلیت دستگاه هات تپ به گونه ای باشد که توان تحمل فشار بیش از یک حد مجاز را نداشته باشد طبیعتاض در مقابل فشار سیال دچار آسیب شده و عملیات دچار وقفه خواهد شد. در این خصوص نیز مجری hot tap باید حداکثر فشار کاری سیال حین انجام عملیات را با حداکثر توان دستگاه خود در تحمل فشار مورد مقایسه قرار داده و تنها در صورتی انجام عملیات را بپذیرد که مطمئن باشد دستگاه تاب فشار بالای سیال را داشته باشد.

بنابراین مجریان عملیات هات تپ، خصوصاً تیم مهندسی و فنی انشعاب گیری گرم  باید در خصوص وضعیت سیال درون لوله برآورد دقیق را انجام داده باشد. بروز هر گونه ایراد ناشی از عدم توجه به این فاکتور، تبعاتی غیر قابل جبران خواهد داشت و از سوی دیگر بر اعتبار و حسن نظر صاحبان صنایع نسبت به مجریان هات تپ نیز تأثیر منفی خواهد داشت. مجری هات تپ در این خصوص باید پیش بینی‌های لازم را انجام داده باشد. در برخی موارد شرایط کارفرما اجازه خواهد داد برای ساعات انجام عملیات انشعاب گرم شرایط خط را تغییر داده و برای مثال جریان و فشار سیال را به حد مناسب برای انجام انشعاب گرم افزایش دهد، اما در غیر این صورت باید با اتخاذ تدابیر فنی و با در نظر گرفتن استانداردها روی این قسم خطوط لوله عملیات انشعاب گیری انجام داد. برای مثال اتخاذ راهکارهایی نظیر استفاده از اسپلیت تی مکانیکی به جای جوشی و یا تغییر محل انجام عملیات هات تپ، راه حل‌های سخت‌افزاری برای انجام انشعاب گیری گرم خطوط لوله نیز راهگشا خواهند بود. تصمیم‌گیری در خصوص این موارد کاملاً وابسته به دانش و قدرت ابتکار عمل فنی مجریان هات تپ، و نیز تعامل مستمر مجریان و کارفرمایان می‌باشد.

در نهایت در صورتی که متغیرها به نحوی باشند که انجام عملیات هات تپ روی خطوط لوله امکان پذیر نباشد، اعلام این نکته به کارفرما جزو تعهدات اخلاقی و کاری مجریان هات تپ می‌باشد.